[English summary at the bottom of the page]

For a video with English subtitles click here.

Wie zijn wij?

Wij zijn het Castello Consort, een ensemble met een grote passie voor de muziek uit de zestiende en zeventiende eeuw. Deze muziek kenmerkt zich door veel expressie, virtuoze passages, spontaan samenspel en spannende harmonieën.

De basis van ons ensemble bestaat uit Elise (viool), Anne-Linde (cello, basviool en viola da gamba) en Matthijs (trombone). Voor ieder project vullen we dit aan met fantastische andere musici, passend bij de muziek die we spelen.

Als ensemble speelden we de afgelopen jaren concerten op vooraanstaande festivals in binnen- en buitenland: de Händel-Festspiele in Göttingen (Duitsland), Beverley Early Music Festival (Verenigd Koninkrijk), Festival d'Ambronay (Frankrijk), Barocco è il Mondo (Italië) en het BRQ Festival (Finland). En in Nederland in de Fabulous Fringe van het Festival Oude Muziek in Utrecht, en concertseries als Musica Antica da Camera, InCanto, Prelude Klassiek en Kasteelconcerten. Komend seizoen kunt u ons onder andere in het Orgelpark Amsterdam beluisteren, en in concertseries in Bennebroek en 't Woudt.

Hoe dit project is ontstaan...

Bij het spelen van zulke Oude Muziek komt veel onderzoek kijken. Bronnen uit die tijd vertellen ons over articulatie, frasering, stemmingen, en zelfs hoe musici zich op het podium moeten gedragen!

Onmisbaar in de Oude Muziek is ook het gebruik van historische instrumenten, of kopieën daarvan. Zulke instrumenten geven ons veel informatie, en inspireren ons enorm. Zo is ook het orgelproject begonnen.

Enkele jaren geleden gaven we een concert in Oosthuizen met een zestiende-eeuws orgel. Dit was een compleet nieuwe ervaring. Zo'n orgel vormt door de draagkracht echt een solide basis, dat maakt een enorm verschil. De verschillende registers gaven de muziek en het ensemble ook meer klankkleur en interactie.

Maar ook in Italië hebben we met verschillende historische orgels kunnen spelen. Die Italiaanse instrumenten kenmerken zich door een warme, zangerige klank, die zich uitstekend laat mengen met andere (barok)instrumenten en zangstemmen. Onze conclusie was dan ook simpel: we wilden deze klank naar íeder concert meenemen!

Wat ons project inhoudt

Zulke grote orgels hangen vaak in kerken, en kunnen helaas niet zomaar meegenomen worden. Terwijl die flexibiliteit in de hedendaagse uitvoeringspraktijk wel noodzakelijk is.

Verplaatsbare orgels bestonden in de zestiende en zeventiende eeuw wel, maar deze waren structureel anders gebouwd dan zogenaamde 'kistorgels', die vandaag de dag de standaard zijn geworden in oudemuziekconcerten.

Met al onze ideeën zijn we naar Orgelmakerij Reil in Heerde gegaan, om te zien hoe we de klank van een zeventiende-eeuws orgel in een verplaatsbaar instrument konden passen. Op basis van historische voorbeelden zijn we tot een ontwerp gekomen dat in iedere bestelbus past!

Het is om heel veel redenen een bijzonder instrument, maar we lichten er enkele belangrijke kenmerken voor u uit:

- Het orgel krijgt maar liefst zeven complete registers: een Ripieno van 8' tot 1', een Regaal en een Voce Umana, een karakteristieke Italiaanse klank waar onder andere Monteverdi om vraagt in zijn Mariavespers.

- Het komt in een hoge stemming (a'=466Hz) te staan, een toonhoogte die in de renaissance en vroegbarok veel gebruikelijker was dan de hedendaagse 440 of 415 Hertz.

- Ook krijgt het orgel een middentoonstemming. Waar een octaaf op een moderne piano in twaalf gelijke stukjes verdeeld is (en dus eigenlijk altijd een beetje vals is), waren zuivere harmonieën in de zestiende en zeventiende eeuw juist het belangrijkste. Middentoonstemming was verreweg de populairste stemming van de zestiende tot en met de achttiende eeuw, omdat de akkoorden er zo zuiver in klinken. Het enige nadeel is dat niet alle akkoorden gespeeld konden worden: een As is in middentoon een heel andere noot dan een Gis, terwijl ze op een piano exact hetzelfde zijn.

- Ook daarvoor hadden ze in de zeventiende eeuw al een slimme oplossing: dubbele zwarte toetsen, of subsemitona. Ze plaatsten dan een kleinere, extra 'zwarte toets' boven een andere 'zwarte toets'. Zo had de organist de keuze tussen bijvoorbeeld een zuivere Es én een zuivere Dis, of tussen een zuivere Gis én een zuivere As. Natuurlijk komt dit ook in ons nieuwe orgel.

- Een kort octaaf in de bas. Zo'n kort octaaf bespaart veel van de langste orgelpijpen, omdat er een paar van de laagste basnoten zoals Cis en Es worden weggelaten (die noten gebruikten componisten toen ook gewoon niet). Bijkomend voordeel is dat veel grotere grepen in de linkerhand mogelijk zijn, die op een modern klavier niet mogelijk zijn (maar wel gevraagd worden door componisten).

- Vandaag de dag wordt deze orgelwind bijna altijd door een elektrische motor het orgel in geblazen. Nadeel daarvan is dat er altijd een soort zoemend 'stofzuigergeluid' aanwezig is, dat vooral in stille passages goed te horen is. Wij laten in ons orgel weer (zeventiende-eeuwse) handmatige balgen bouwen. Zo kunnen we op íedere locatie spelen, zelfs als er geen elektriciteit is. Maar misschien nog wel belangrijker is dat de klank hiervan rustiger wordt: het orgel ademt echt.

- Er komt wel een externe motor, die aan het orgel gekoppeld kan worden voor repetities en andere momenten dat er geen 'orgeltrapper' (calcant) beschikbaar is.

- Veel hedendaagse (kist)orgels worden met houten pijpen gemaakt. Houten orgels bestonden in de zeventiende eeuw wel, maar waren door hun zachte klank vooral bedoeld voor opera-uitvoeringen, niet voor gebruik in de kerk (waar de meeste andere muziek gespeeld werd). Bovendien zijn er amper historische orgels overgebleven waar houten pijpen de basis vormen, en zelfs deze orgels hebben meestal metalen pijpen voor de hogere registers. Ons orgel krijgt dus metalen pijpen, zodat het ook in kerken zo veel mogelijk draagkracht heeft. Alleen de allerlangste pijpen worden, naar historisch voorbeeld, uit hout gemaakt.

Voor wie?

Toen we met collega's over orgels spraken, kwamen we erachter dat wij niet de enige zijn die een passend orgel voor oude muziek missen. Heel veel musici (én festivals en concertseries) zouden zo'n instrument graag willen gebruiken!

Ook educatieve instellingen, zoals conservatoria, hebben hun interesse getoond. Het kan studenten daar de unieke kans geven om met een volwaardig orgel te werken.

We bieden het orgel daarom straks ook aan andere gezelschappen en instellingen aan. We willen immers dat zoveel mogelijk mensen er net zo enthousiast over worden als wijzelf!

We zijn er bijna...

Het orgel is nu, na bijna drie jaar aan voorbereidingen, bijna klaar! Vanaf januari 2020 kunnen we het gaan gebruiken. Dankzij diverse fondsen en donateurs is ook de financiering bijna rond, maar voor het laatste stukje hebben we uw hulp hard nodig...

Helpt u mee om dit project samen met ons te voltooien?

Lees alles over ons Castello Consort op www.castelloconsort.com/nl. En volg ons vooral op Facebook, Instagram, Twitter, LinkedIn en YouTube!

English translation

Who are we?
We are the Castello Consort, an ensemble with a passion for music from the renaissance and early baroque periods. Our musicians are constantly exploring an expressive, vocal sound quality and harmonious interplay.

The core of our ensemble is formed by Elise (violin), Matthijs (sackbut) and Anne-Linde (cello, bass violin & viola da gamba). This core is expanded with fantastic colleagues for every program, depending on the repertoire.

Recently, we performed with the Castello Consort at the foremost international festivals, including the Händel-Festspiele in Göttingen (DE), the Beverley Early Music Festival (UK), the Festival d'Ambronay (FR), the Festival Barocco è il Mondo (IT), the BRQ Festival (fringe) in Vantaa (FI) and in the Fabulous Fringe series of the Utrecht Early Music Festival (NL). Furthermore, our ensemble featured in prominent concert series in the Netherlands, such as Kasteelconcerten, Musica Antica da Camera, Prelude Klassiek and InCanto. Next season you can hear us in the Orgelpark Amsterdam, and in concert series in Bennebroek, 't Woudt and more!

How our project started
Research is very important for the performance of early music. Sources from the 16th and 17th century give a lot of information about articulation, phrasing, temperaments, ornamentation and even how musicians should behave on stage!

Besides that, we gain a lot of information and inspiration from playing on historical instruments, or copies of historical instruments. That is also how our organ project started a few years ago.

Nowadays, the organ has become a bit of a background-instrument in Early Music. In most of the 'historically informed' early music concerts, small chest organs are used. These are usually ingenious and well-built instruments. However, they were not invented until the twentieth century, so in that respect they have nothing to do with early music.

A few years ago we performed with an original 16th century organ in Oosthuizen (NL). This was a huge eye-opener! The organ provided a real base for the ensemble and with the many different registers it gave different colors to the ensemble and the music.

After talking with colleagues, we also realized that there are many musicians and concertseries which are interested in an organ especially for 16th and 17th century music.

What we will do
In order to bring this sound to different locations, we started thinking together with ‘Orgelmakerij Reil’ how we could create a transportable organ without making compromises in sound quality.

The organ can be transported in two parts and will fit in any standard van.

Besides the transportability, which is necessary in today’s performance practice, it is a historically accurate reproduction and has the following characteristics:

- 7 complete organ stops (ripieno from 8' to 1'), including special sounds, like the Regali and the characteristic Italian Voce Umana.

- The organ will be tuned at high pitch (a’=466Hz), and in meantone temperament. Meantone temperament was the most popular tuning from the 16th until 18th century. Harmonies in this meantone temperament sound very much in tune, because the system is based on pure thirds.

- The disadvantage of meantone is that not all chords can be played: for example, an a-flat is a very different note than a g-sharp. But ingenious as they where, many keyboard instruments had split black keys, so both notes could be played in tune. Our organ contains split keys for E-flat/D-sharp and G-sharp/A-flat

- Historical organs received their wind from manual bellows, instead of a noisy electric wind motor. Besides being more silent, the bellows also result in a more natural sound. The organ is really breathing... For rehearsals, there will be an optional external wind motor.

- Metal organ pipes always were the standard in organs, and have more power to support ensembles, especially in church acoustics. Most of the pipes in our organ will therefore be made of metal.

- A short octave in the bass notes of the organ. Some of the rarely used notes (the lowest C#, Eb, F# and G#) were removed in early organs, to save space (and money). Music was composed for such keyboards, and is often even only possible to perform with a short octave.

The project is nearly complete...
At the moment they are working very hard in Reil’s workshop and the organ is nearly finished. Because of several generous funds and sponsors, most of the costs are covered. But for the last part we would like to ask your help!

Will you help us finish this project succesfully?