"Dan knikten, en knikten en knikten ze."
Slechts een klein rukje aan een lange baard, gemaakt van echt mensenhaar. Of een zacht zetje tegen het gerimpelde voorhoofd. Dat was alles wat er nodig was om twee opmerkelijke Aziatische beelden – Chinese knikpoppen uit de late achttiende eeuw – in de collectie van Slot Zuylen in beweging te krijgen. Dan knikten, en knikten en knikten ze. Dat was niet altijd handig.
"Dan knikten, en knikten en knikten ze."
Slechts een klein rukje aan een lange baard, gemaakt van echt mensenhaar. Of een zacht zetje tegen het gerimpelde voorhoofd. Dat was alles wat er nodig was om twee opmerkelijke Aziatische beelden – Chinese knikpoppen uit de late achttiende eeuw – in de collectie van Slot Zuylen in beweging te krijgen. Dan knikten, en knikten en knikten ze. Dat was niet altijd handig. Zo kwam F. C. C. baron van Tuyll van Serooskerken, die een eeuw geleden met zijn familie in Slot Zuylen kwam wonen, er namelijk achter dat zijn kleinkinderen stiekem aan de twee exotische kunstvoorwerpen hadden gezeten.
Een ontdekking op zolder
Slot Zuylen is een kasteelmuseum aan de Vecht in Oud-Zuilen, nog steeds ingericht als het huis van de familie Van Tuyll van Serooskerken die er tot 1952 woonde. Rond die tijd zijn de knikpoppen verplaatst naar zolder, maar daarvoor stonden ze decennia lang op de schouw in de belangrijkste kamer in het huis: de Gobelinzaal. Vanwege de warme herinneringen aan de poppen van oud-bewoners, was het een aantal jaar geleden een bijzondere ontdekking de poppen terug te vinden op de zolder van Slot Zuylen. Helaas was de staat van de poppen niet al te best door de niet optimale condities waarin ze waren bewaard.
Exotische voorwerpen voor het Westen
De figuren – een levensecht weergegeven oudere man en vrouw van ongeveer zeventig centimeter – zijn gemaakt van laag gebakken klei die is beplakt met beschilderd papier. Door een eenvoudig mechanisme in de nek beginnen de hoofden na een zetje tegen het voorhoofd te knikken. De poppen zijn een prachtig voorbeeld van de smaak voor Aziatische voorwerpen onder de vooraanstaande Nederlandse burgerij en aristocraten.
Chinese knikpoppen werden speciaal voor de export gemaakt tussen ca. 1780 en 1810, in de gebieden rond de belangrijke Chinese havenstad Kanton. Er was in het Westen veel vraag naar kostbare en exotische sculpturen, omdat ze het beeld van China als land van ongekende rijkdom – een schatkamer – bevestigden. Men bewonderde de virtuositeit van de Chinese handwerksman, die uitzonderlijke voorwerpen vervaardigde – porselein, gesneden ivoor, lakwerk, albums met schilderingen, zijde - van fraaie en zorgvuldig bewerkte materialen. Een hooggeplaatste familie liet zijn exotische objecten graag zien aan de gasten. Bovendien gaven de poppen ‘De Chinees’ een gezicht. Zo kwam een verre wereld binnen handbereik.
Helpt u mee om Azië weer een gezicht te geven in Slot Zuylen?
Het is een lang gekoesterde wens de poppen weer tentoon te stellen in het huis, maar dat kan alleen als ze worden gerestaureerd. In samenwerking met een gespecialiseerde glas- en keramiek restaurator is daar voor een stappenplan uiteengezet. Het doel van de restauratie is tweeledig: we willen twee beelden die schoon en stabiel zijn én we willen voorkomen dat de staat van de poppen verder achteruit gaat. Om ze klimatologisch veilig te kunnen presenteren moet er ook een speciale sokkel en een stolp worden gemaakt.
Het einddoel van dit alles is natuurlijk dat iedere bezoeker voortaan deze twee beminnelijke Aziatische personages ontmoet in Slot Zuylen, de enige plek in Nederland met dit soort poppen in een historische interieur.
“Knikpoppen behoorden in de achttiende eeuw tot het kostbare kunsthandwerk uit China. Ze waren niet alleen kundig gemaakt, maar ook bijzonder omdat ze ‘De Chinees’ een gezicht gaven: het zorgde voor een context voor al die andere prachtige Chinese voorwerpen in Nederlandse woonhuizen.
De voorgenomen restauratie van de Zuylense knikpoppen is dan ook een lovenswaardig initiatief. Het zou geweldig zijn - en bovendien uniek in Nederland - als de poppen na de restauratie weer hun plek kunnen innemen in het historische interieur in Slot Zuylen..”
Jan van Campen
conservator Aziatische exportkunst, Rijksmuseum
samensteller van de huidige tentoonstelling Azië > Amsterdam. Luxe in de Gouden Eeuw.
Nieuwste donaties
Een donateur
12-12-2015 21:24-
Iemand
11-12-2015 12:40Namens alle gezinsleden 'van Rood' die de van Tuyll van Serooskerken familie een warm hart toedragen
Een donateur
9-12-2015 14:16Ik lever graag een bijdrage aan de restauratie van deze museumstukken.
