Het Boekensteunproject ‘Red de Kunstenaarsboeken van het KMSKA’ is afgelopen. Het project mocht rekenen op de steun van 17 donateurs via 'Voor de kunst' en 3 donateurs via de Koning Boudewijnstichting. We danken u voor uw gulle gift!

Onze bibliothecaris bekijkt momenteel samen met de papierrestaurator wat met het opgehaalde bedrag mogelijk is en maakt een planning op, zodat een selectie van kunstenaarsboeken zuurvrij en in optimale omstandigheden voor de toekomst bewaard kan worden. De realisatie is voorzien in de eerste maanden van 2015.

Alle ‘Voor de kunst’- donateurs worden binnenkort gecontacteerd via mail over de passende return.

Verdere updates over het project leest u op de KMSKA- blog en socialmediakanalen. 

Bernard Heidsieck, Eduard Bal, PORTRAIT-PETALES Biopsie 13, Galerie Kontakt, Antwerpen, 1973.

KMSKA-bibliothecaris Ingrid De Pourcq gaat dieper in op één van de kunstenaarsboeken uit de collectie van het museum.

Naar het schijnt was het uitgever-galerist Guy Schraenen die het initiatief nam tot de productie van het kunstenaarsboek Portrait-Pétales: Biopsie 13. Schraenen richtte in 1965 Galerie Kontakt op, waar hij meermaals werk van Antwerps beeldend kunstenaar Eduard Bal (1927-1999) presenteerde. Later richtte hij een uitgeverij op en bracht hij Ward Bal in contact met de Franse podiumdichter Bernard Heidsieck (1928-) om samen een kunstenaarsboek te creëren.

Poëzie, vliegtuigjes en een 45-toerenplaat

Heidsieck is een pionier van de ‘poésie sonore’ of auditieve poëzie, ontstaan met de opkomst van nieuwe technologieën in de jaren 1950. De dichter gebruikte een bandopnemer om geluidsfragmenten uit het dagelijkse leven op te nemen en te combineren met door hemzelf geschreven en voorgelezen gedichten. De teksten moesten niet gewoon gelezen, maar voorgedragen worden. Dat deed Heidsieck zelf op allerlei performances. Zijn Biopsies zijn korte gedichten over banale en toevallige gebeurtenissen, uitgaand van geluidsfragmenten uit zijn eigen leven.

Ward Bal gebruikte de Biopsie 13 om de gebeurtenissen in het gedicht uit te beelden met zijn bekende gevouwen papieren vliegers of vliegtuigjes. Helemaal in zijn stijl presenteert hij vier monochroom witte collages, waarbij hij de gevouwen vliegtuigjes in verschillende posities op een witte achtergrond kleeft. Zo speelt hij met licht en schaduw en balanceert hij op de grens tussen figuratief en abstract. De symboliek van het vallende vliegtuig mag de kijker-luisteraar zelf invullen ...

Naast het gedicht, met voordrachtaanwijzingen, en de vier collages, bevat het boek ook een 45-toerenplaat met een opname van het gedicht. Van het kunstenaarsboek bestaat ook een versie waarbij zeefdrukken de collages vervangen.

Verzuurde lijm

 

Zoals je op een van de foto's kan zien is op sommige plaatsen de lijm verzuurd en verhard, waardoor de vliegtuigjes loskomen van het blad en letterlijk uit het boek vallen. In het conservatie- en restauratieproject voor de kunstenaarsboeken van het KMSKA zullen we dit aanpakken.

Dit is je laatste kans om de kunstenaarsboeken van het KMSKA te redden. Steun ons vandaag nog en help ons zo om o.a. dit kunstenaarsboek met zijn kwetsbare onderdelen te herstellen en beter te bewaren.

KMSKA-bibliothecaris Ingrid De Pourcq gaat dieper in op één van de kunstenaarsboeken uit de collectie van het museum.

Met het kunstenaarsboek Tegen een bizarre achtergrond van algemeen verderf (Antwerpen, Ziggurat, 1979) houden we het resultaat van een samenwerking tussen een kunstenaar en een schrijver in handen. Anders dan 'boek-objecten' als Neuzen Neuzen en This is not A BOOK, waar we het voordien over hadden, is dit qua vorm een klassiek 'livre d'artiste': een verhaal van Claude Krijgelmans geïllustreerd met twee zeefdrukken van Pjeroo Roobjee.

Roobjee en Krijgelmans zijn twee wapenbroeders in dezelfde strijd. Allebei zijn ze uitdagend en anarchistisch ingesteld, vol fantasie en humor, maar evenzeer sarcastisch en agressief. Hun wereld bestaat uit lust en geweld. De dood is nooit ver weg. Hun werk is experimenteel en esthetiserend van aard, vaak kitscherig en anekdotisch vertellend, met een stroom van woorden en beelden die choqueert en ontwricht. Tot geen strekking te herleiden, behalve misschien die van het groteske en het carnavaleske. Spel met beeld en taal, subversie van de burgermoraal. Om een idee te geven, hier het begin van Krijgelmans' novelle in Tegen een bizarre achtergrond van algemeen verderf:

"In een wereld, die met zichzelf geen blijf meer wist, zei hij Dag mevrouw. [Mijn naam is Leo.] Ze was hooguit vijftig, een boswezen met een huidplunje van afgedragen leer. Haar fysiek droop van haar molle kuit en hij kreeg een fleurige blik tegen zijn onderbeen. … Vierenveertig. Precies wat hij hebben moest [zei hij]. Een verwelkt charmantje. Een afgelikte boterham. Een doorgeneukt afknappertje. Net zoals Lebbert [een myoop verzamelaar, grondwoeler bij uitstek] dat graag had." (p. 3)

Foedraal van dennenhout

Het kunstenaarsboek zit in een foedraal van dennenhout, een platte doos met een gleuf aan één kant, waar je het ongebonden boekblok langzaam uit kan trekken. Het hout is hard en weerbarstig als de inhoud van het boek, als een bescherming tegen de ontketende duivels binnenin.

Momenteel is het hout ook letterlijk gebarsten, doordat het niet altijd in de juiste omstandigheden werd bewaard. Sinds 2007 zijn alle kunstenaarsboeken van het KMSKA geïnventariseerd en beschreven, en worden ze in gepaste klimatologische omstandigheden bewaard. Het foedraal heeft echter extra bescherming nodig om niet verder te degraderen. En het papieren boekblok moet los ervan in zuurvrij karton bewaard worden, om niet verder te verzuren onder invloed van het hout. De houtnerven staan al in het vergeelde omslagpapier afgetekend...

Dankzij uw steun haalden we intussen 20% van het benodigde bedrag binnen om een papier- restaurator aan te stellen die de juiste zorgen kan toedienen aan de kunstenaarsboeken van het museum. Dat is mooi, maar we hebben meer nodig om de eindmeet te halen. Steun ons vandaag nog en help ons zo om o.a. dit kunstenaarsboek met zijn kwetsbare onderdelen te herstellen en beter te bewaren.

KMSKA-bibliothecaris Ingrid De Pourcq gaat dieper in op één van de kunstenaarsboeken uit de collectie van het museum. 

Als student aan de Antwerpse academie ontwikkelt Mark Verstockt (1930-2014) zich eerst in de richting van de lyrisch abstracte schilderkunst. Maar vanaf het einde van de jaren 1960 kiest hij resoluut voor de geometrische abstractie. Voor de rest van zijn leven zal hij gefascineerd blijven door de primaire structuur van het vierkant en de kubus. Hij verkent ook de mogelijkheden van de nieuwe media, zoals video, en nieuwe materialen en technieken als de computer. Daarmee wil hij een herzieningsproces over de kunst in gang zetten, om haar te laten aanknopen met de actuele evoluties en haar te re-integreren in de maatschappij.

Sociale media avant la lettre

 

Dat alles vinden we terug in zijn werk This is not A BOOK. Verstockt biedt een alternatief voor het boek zoals we dat sinds Gutenberg kennen: hij integreert nieuwe media (een vinylplaat) en materialen (plastic), voegt driedimensionaliteit toe (uitklapbare kubussen), en toont beeld-zonder-tekst. Het non-book is een oefening in het kijken: je leert kijken via een spiegel of met een pictogram.

In het laatste deel biedt Verstockt de lezer/kijker materiaal aan om zelf aan de slag te gaan. Daarmee wil hij het eenrichtingsverkeer (van auteur naar ontvanger) bij het traditionele boek verruimen tot een wederkerige communicatie, waarbij de lezer-kijker wordt uitgenodigd om te participeren aan het boek. Het principe van onze huidige ‘sociale media’ is hier al aanwezig.

In een fictieve dialoog met zijn potentiële sponsor Maurits Naessens vraagt Mark Verstockt geld voor het maken van zijn non-book met volgende argumenten:

“Het [= de stelling van Marshall MacLuhan dat het Gutenberg-boek dood is] is natuurlijk een soort provocatie, die er op wil wijzen dat er alternatieve vormen voor het traditioneel boek bestaan, buiten de lineariteit van de gedrukte letter. Meer globale vormen van communicatie, die eigenlijk het boek overstijgen. Een boek moet niet noodzakelijk geschreven worden, daar is de page blanche van Mallarmé als een voorspelling van. Het boek dat ik wil maken is eigenlijk een antwoord op de provocatie van Marshall McLuhan, ik zou het noemen 'This is not A BOOK', een beetje zoals Magritte zegt ‘Ceci n’est pas une pipe’. (…) In feite verwijst een non book [sic] naar de essentie van het boek…”

(Jan Martens in Art-Script: teksten van en over Mark Verstockt, Antwerpen, Pandora, 1997, p. 7)
 

Mark Verstockt kreeg waar hij om vroeg en kon uiteindelijk zijn boek maken.

Dankzij uw steun haalden we intussen 16% van het benodigde bedrag binnen om een papier- restaurator aan te stellen die de juiste zorgen kan toedienen aan de kunstenaarsboeken van het museum. Dat is mooi, maar we hebben meer nodig om de eindmeet te halen. Steun ons vandaag nog en help ons zo om o.a. dit kunstenaarsboek met zijn kwetsbare onderdelen te herstellen en beter te bewaren.

Van links naar rechts: Albert Szukalski, Roberthe Mestdag en Paul Ibou  bij de opening van de tentoonstelling Facetten van de jonge Vlaamse Kunst in het KMSKA  in 1971. (Foto: Archief KMSKA)

KMSKA-bibliothecaris Ingrid De Pourcq gaat dieper in op één van de kunstenaarsboeken uit de collectie van het museum. 

Het campagnebeeld van de actie Boekensteun voor de conservatie en restauratie van kunstenaarsboeken in de museumcollectie toont een pagina uit het boek Neuzen/neuzen van de Antwerpse schilder-beeldhouwer Albert Szukalski (1945-2000).

Tijdens de Biënnale van Venetië in 1970 nam Szukalski gipsen afdrukken van neuzen van kunstenaars die hij er ontmoette. Later kwamen de neuzen van vrienden en andere kunstenaars aan de beurt en ook zijn eigen  neus. Dit was de aanleiding voor een tentoonstelling in het KMSKA het jaar daarop, van 9 januari tot 8 februari 1971. De gipsen afdrukken werden gereconstrueerd in rubber en aangebracht op portretfoto’s van diezelfde personen van de hand van zijn goede vriend en fotograaf Gerald Dauphin. Op de tentoonstelling stond de bezoeker dus “neus aan neus” met 28 portretten, die door de neus in reliëf driedimensionaal waren geworden. Via een drieluikspiegel confronteerde hij de bezoeker ook met zijn eigen beeld. Voor Szukalski was het meer dan een spielerei: hij nam niet alleen de mensen “bij de neus”, maar toonde hen tegelijk hoe ze echt zijn.

De catalogus bij de tentoonstelling was een multiple in beperkte oplage (350 nummers) ontworpen door Paul Ibou. De 28 portretten hebben elk een uitsnijding op de plaats van een neus, en één neus in plastic steekt van achteren doorheen elk blad. Het is dus een boek in reliëf. Bovendien is elk portret in drie verdeeld, zodat je delen van de gezichten kunt combineren en nieuwe gezichten samenstellen.

Het campagnebeeld toont het portret van Frans Van Mechelen, Minister van Nederlandse Cultuur van 1968 tot 1972. Andere portretten in het kunstenaarsboek zijn van kunstenaars als Jef Verheyen, Paul Van Hoeydonck, Vic Gentils, Gunther Uecker en Bram Bogart…, die ook met eigen werk in het museum aanwezig zijn.

Dankzij uw steun haalden we al 12% van het benodigde bedrag binnen om een papierrestaurator aan te stellen die de juiste zorgen kan toedienen aan de kunstenaarsboeken  van het museum. Dat is mooi, maar we hebben meer nodig om de eindmeet te halen. Steun ons vandaag nog en red de kunstenaarsboeken van het KMSKA.