Verschillende lezers deelden mij mondeling hun leeservaring van Borsthonger mee. Ze stemden me blij maar ik kan me ze niet woordelijk genoeg herinneren om ze aan te halen. Samengevat: ze hadden ervan genoten, al moest deze en gene hier en daar ook wel iets overwinnen, vooral wat betreft die obsessie van de hoofdpersoon. Het kwam goed.
Hieronder een eerste (selectie van) geschreven leeservaringen Ik haalde ze uit whatsapp, e-mail en brieven. Hier en daar liet ik een stukje weg als dat nietvan pas kwam, als het te veel weggaf van de plot of als er binnen de reactie een dubbeling zat. Verder laat ik voor- en tegenstanders, voor zover daarvan sprake, gelijkelijk aan het woord. Wat opvalt is dat de positieve geluiden vooralsnog overheersen.

Dit is een voorlopige tussenstand. Heb jij Borsthongerook al gelezen? Laat weten wat je ervan vindt!

‘Intrigerend meesterwerk’

Angelique Verheijen, vertaler

‘Echt heel goed geschreven,fijn om te lezen. Het verhaal intrigeert en boeit me.’

José Scherpenisse, remedial teacher

‘Terwijl in de media een relrond Johan Derksen opspeelde (over hoe vrouwen al te lang het object zijn vanmannelijk kijken, denken en doen, wat leidde/leidt tot veel excessen), las ikeen boek waarin op elke pagina de mannencamera over het vrouwenlijf gaat en werkelijkelk vrouwpersoon wordt beschreven aan de hand van haar tieten. Dat vind ikgênant.’

Ronald Besemer, Adjunct-directeurUtrecht Marketing

‘Ik vind heteen prachtig boek’

Marieke Kuik, budgetconsulent &schuldhulpverlener

‘Jouw boek uitgelezen, voormijn doen heel snel maar dat was ook niet moeilijk want het intrigeerde vanafhet begin en werd naar het eind toe steeds mooier.’

René Klaassen, houtonderzoeker

‘Ik heb ‘m met plezier gelezen. Roept wel vragen op.’

Hans Vos, informatieanalist

‘Heel fijn leesvoer, prachtig taalgebruik en met genoegen gelezen.’

Diana Bak, Teamcoördinatoraccountmanagers bij Eigen Haard

‘Hele goede leeservaring. Bijzondere snelheid zit er aan het eind in als het verhaal aan steeds anderen verder wordt verteld. Wel haastig en schetsmatig zoals grote gebeurtenissen elkaar ineens opvolgen. “Hij is er nog.” Tja, dat is dan ook alles. En erg weinig.
Goed boek, hoor!’

Jan Bransen, hoogleraar Filosofie van de gedragswetenschappen

‘De titel van het boek laat niets te raden over. De hoofdpersoon, Daniël, heeft een enorme eigenlijk ziekelijke aandacht voor borsten. In de eerste helft van hetboek kreeg ik daar ook schoon genoeg van. Kwam er een nieuw vrouwelijk personage, holadiee, werd ze allereerst beoordeeld op haar borsten, liefstgrote. Ik ben erg benieuwd hoe mannen dat lezen. Want de manier waarop hijschrijft is niet platvloers of ordinair, maar het gaat om de ‘mannenblik’ die me stoorde. Het taalgebruik is mooi en vaak met verrassende waarnemingen en duidingen. Dat ging ik steeds meer waarderen, bijna zelfs de neiging tot onderstrepen, [maar die heb ik] onderdrukt. In de tweede helft werd het meer verhaal. Ik werd erin gezogen en wilde door. In het begin wilde ik af en toe stoppen. Dan trok ik die borsthonger niet meer.

Devorm is een prachtige vondst: iemand wacht op een afspraak met een jeugdvrienden ziet van lieverlee zijn hele jeugd voorbijkomen, vind ik mooi. Soms ben jeff weer terug in dat park om te wachten op de afspraak en hup, er komt weer een verhaallijn. Daardoor kreeg ik ook niet zo’n behoefte aan chronologie, want zowerkt dat niet als je staat te wachten en je verleden in brokjes tot je komt.Dat werkt associatief. Ook de vorm aan het eind, als hij Tomas dan eindelijk heeft ontmoet, gaan ze elkaar hun levens vertellen. Als Tomas weg moet, zoekt Daniël gewoon een andere toehoorder voor zijn verhaal. Want het moet verteld worden. Geniale vorm!

Dehoofdpersoon Daniël krijgt steeds meer kleur met zijn onzekerheid, onbeholpenheid, groot sociaal ongemak en dus die extreme aantrekkingskracht voor boezems. Gelukkig wordt dat van hoofd- nu bijzaak, één van de elementen in zijn leven. In de toespraak op zijn (…s) begrafenis komt alles samen. De laatste hoofdstukken zijn daarmee ook de sterkste. Waarschijnlijk is het zo dat ik me eerst door alle andere heen moest werken om dat zo te kunnen ervaren 🙃Het einde vond ik in eerste instantie melodramatisch en te veel. Maar nu ik erover nadenk klopt het. Nu (…) dood is, staat Daniël in zijn complete naaktheid en kan hij zijn heden en toekomst stukje bij beetje gaan aanpassen. Een hoopvol einde dus.

Van mij mag dit debuut in de winkels.’

Marjan Engelen, psychomotorisch therapeut

‘Ik vind vooral de poëtische manier waarop je sommige dingen beschrijft erg mooi!’

Tanya Janssen, beeldend kunstenaar

(Update 8)

De meeste bestellers (niet te verwarren met bestsellers) van mijn roman hebben hun exemplaar inmiddels ontvangen, en anders is het onderweg. Ik heb stad en land afgereisd met een doos boeken onder mijn arm en ze her ender mogen afleveren, wat steeds weer nieuwe montere ervaringen opleverde. Bijzonder persoonlijk.

Deze week wordt vanuit ons logistiek centrum Westfalen de rest van de bestellingen verwerkt en per pakketpost (DHL) verstuurd. Meestal is het dan binnen een dag binnen. Heb je komende week nog steeds niets ontvangen, meld dat dan even.

Waar ik intussen naar uitkijk en wat ik tegelijk ietwat vrees, dat zijn de leeservaringen. Tweede meelezer Allan is inmiddels aan zijn derde lezing bezig, opnieuw met veel plezier. Hij moest ook wel, want na zijn voorlaatste lezing heb ik een geheel nieuw einde toegevoegd. Als je het mij vraagt is dat laatste hoofdstuk ook meteen het mooiste – maar alleen wanneer je de voorafgaande 56 hoofdstukken ook hebt gelezen.

Op goede vrijdag ontmoette ik vormgever Edwin op het stationsplein in Nijmegen om hem zijn exemplaren te overhandigen. Op dat moment besefte ik dat hij in wezen de eerste complete lezer is – namelijk van de nu gedrukte versie. En hij gooide er spontaan een gesproken recensie uit. Die Daniël, zo zei Edwin, daar had hij tijdens het lezen een groeiende hekel aan gekregen. Met zijn gebazel en zijn seks. Maar er was iets dat hem dwong door te lezen, het verhaal groeide en kreeg hem vaster in zijn greep, hij kreeg begrip voor Daniël. ‘En uiteindelijk veegde je met een groot gebaar al die lijnen bijeen en begreep ik waarom ik alles wat vooraf ging had moeten lezen om hier uit te komen, bij dit toch wel aangrijpende einde.’

(Ik hoop dat ik je goed parafraseer, Edwin.)

Toen deze lezer mijn hoofdpersoon onsympathiek noemde, was dat een stomp in mijn maag. Dat verraste mij, en had dat misschien niet hoeven doen. Toen hij verder vertelde dat hij gaandeweg begrip voor Daniël kreeg, knapte ik navenant op. Zo werkt dat dus, blijkbaar.

Ik kreeg ook al andere reacties. Zoals van mijn jongste dochter die er al een tijd met plezier in bezig is en mijn stijl mooi vindt. Dat doet een vaderhart deugd. Een andere lezeres, meer van mijn leeftijd, begon enorm enthousiast maar het werd haar op zeker moment te veel. Want: al dat vlees, en waar ging dat heen? Ik antwoordde geloof ik dat ik van omwegen houd; rechte wegen zijn saai. Haar probeer ik terug te winnen als lezer. Misschien stuur ik wel een synopsis.

Dit is hopelijk nog maar het begin. Leeservaringen welkom!

(Praktisch: sinds kort is Borsthonger ook in de winkel te koop. Vooralsnog alleen in de Bruna van Utrecht Lunetten, aan de officiële prijs van €23,99. Later hoop ik meer verkooppunten te kunnen melden.)

Afgelopen zondag werd duidelijk dat 135 donateurs met ruim 140 donaties voor een uitkomst van 133% van mijn oorspronkelijk gestelde doel hebben gezorgd. Dat mag je best een succes noemen, en dat heb ik te danken aan jullie. Ook al vind ik ‘succes’ een lelijk woord dat ik niet zo snel met mijzelf in verband zal brengen. Maar ja, Voordekunst doet het op mijn campagnepagina, dus dan mogen wij het gerust ons succes noemen.

Overigens ben ik erg tevreden over Voordekunst en kan ik het iedereen aanbevelen die van plan is een fondswerving voor een artistiek product te beginnen.

Nu is het wachten op de boeken. Zijn ze in het echt even mooi als in de 3D-presentatie die ik van vormgever Edwin ontving? Zou er de juiste boekengeur aan kleven? Dat moeten we allemaal afwachten.

En als ze eenmaal binnen zijn, de boeken, krijg ik nog genoeg te doen. Voordekunst stuurde een excell-sheet met wie wat heeft gekocht, bij wie er iets in het boek geschreven moet worden, wie wat komt halen en wat ik naar wie moet opsturen. Dat ophalen moet ook gestroomlijnd want 42 mensen kozen daarvoor. En dan de rest inpakken en adresseren en posten. Plus nog wat lezingen inplannen. De eerste is voor mijn eigen broodfonds Meerwaarde, op 20 april. Ik ben al geschikte hoofdstukken aan het kiezen om voor te lezen voor verschillende soorten publiek.
En dan moet ik de rest van deze oplage nog aan de man brengen, minder dan de helft weliswaar, maar toch. Daarvoor ga ik naar boekhandels en een paar van mijn supporters doen dat ook. Spannend allemaal, maar ook lekker concreet.

En vervolgens afwachten of er reacties komen, en hoe die zullen luiden. Nog spannender. Het schrijven aan mijn volgende boek zal nog even op zich moeten laten wachten.

Op de voorlaatste dag van deze campagne staat de teller op 131%. Een prachtig resultaat dat mijn verwachtingen overtreft. Ik word er bijna verlegen van. Dat zou terecht zijn als ik niets te bieden had en dat heb ik gelukkig wel: Borsthonger, een reis van 345 pagina’s in vier delen die samen 57 hoofdstukken tellen. Ik kan niet wachten om het eerste exemplaar in handen te krijgen. Dat komt binnen op vrijdag 1 april, zonder grappen. Al blijft de officiële dag van verschijnen 4 april, de vierde van de vierde, al was het maar omdat het verhaal speelt op deze datum, ergens rond het jaar tien van deze eeuw.

Even over die titel. De reacties die ik erop krijg zijn wisselend. ‘Fascinerend’, hoor ik geregeld, en ‘intrigerend’, wat bijna hetzelfde is. Een stevige oud-vakbondsman vroeg me: ‘Vind je mij een klein mager mannetje?’ Niet bepaald, zei ik, je bent een grote stevige kerel. ‘Toch zeiden ze dat tegen mij toen ik jong was’, ging hij verder, ‘dat ik een klein mager mannetje zou blijven. Omdat ik geen borstvoeding heb gekregen van mijn moeder. Daar heb ik een leven lang borsthonger aan overgehouden!’

Een mooie ontboezeming, om in jargon te blijven. Een buurvrouw die graag leest had geaarzeld voordat ze intekende op mijn boek. ‘Het kwam door die titel. Daar had ik moeite mee.’ Op mijn vraag of ze die weerzin nader kon beschrijven, liet ze haar tanden zien en maakte een klauwende beweging met haar handen. ‘Borst-hónger, dat klinkt nogal hebberig, agressief. Ik krijg daar een naar gevoel bij.’

Eerder had een vriendin het boek geïntroduceerd in haar leesclubje. Het voorstel sloeg niet aan. Allemaal vrouwelijk lezers, en dat is veelzeggend. Want toen ik vroeg waarom het hen niet aansprak, was het antwoord: het leek hen een echt mannenboek. En dat komt deels door die titel.

Ik geef toe dat ik een beetje gekwetst was door die uitleg. Ik kreeg de neiging om in de verdediging te schieten, om deze roman te verdedigen tegen dit snelle oordeel. Maar even later besefte ik ook dat ik dit zelf in de hand had gewerkt. Door de flaptekst, de beginhoofdstukken op mijn site, maar vooral door die titel.

Al jaren voordat het woord ’huidhonger’ in zwang kwam in verband met de recente pandemie kwam dit krachtige neologisme bovendrijven. Jarenlang bleef het staan boven mijn manuscript, tot zo’n jaar geleden. Ik werd er ineens zelf benauwd van. En ik veranderde de titel in ‘Daniëls borsthonger’. Terwijl ik aan de laatste revisie werkte liet ik dat zo staan. Een kantoorgenoot zag dat en riep verbaasd uit: ‘Wat, heb je de titel ineens gewijzigd? Waarom?’

Ik bekeek de nieuwe titel nog eens, en besefte dat het een afzwakking was; een concessie aan de ideeën waaruit dit verhaal is ontstaan. Ik schrapte de naam en kwam weer terug op het origineel.

Wie verder leest dan de beginhoofdstukken, komt er allengs achter dat dit boek weliswaar bewust uit het perspectief van een man is geschreven, maar tegelijkertijd allerminst een ‘mannenboek’ is. Door consequent te kiezen voor Daniëls optiek, komen de tekortkomingen van die mannelijke benadering des te duidelijker in beeld. Vooral omdat hij zo zijn best doet om zich te verplaatsen, om de vrouwen die hij kent en liefheeft te begrijpen. De vrouwen op hun beurt hebben er ook flink aan bijgedragen hem allerlei stereotypen in te prenten. Juist die wisselwerking, dat bevestigen en ontkennen, aantrekken en afstoten tussen de seksen (in dat decennium dat duidelijk nog voorafgaat aan de huidige era van gender-fluïditeit) en hoe hij zich daar stukje bij beetje van losweekt,dat is wat dit verhaal laat zien. De verschillende betekenissen onder dat nieuwe begrip ‘borsthonger’ komen een voor een tevoorschijn. De borst blijkt een enorm scala aan betekenissen en associaties te omvatten.

Lekker actueel ook, nog steeds, dat geworstel met borsten. Vandaag nog in Trouw, over Stella Bergsma:
https://www.trouw.nl/cultuur-media/stella-bergsma-laat-ha[ar-tieten-spreken~ba9d4b44/](https://www.trouw.nl/cultuur-media/stella-bergsma-laat-haar-tieten-spreken~ba9d4b44/)

Lou Reed zei een keer over zijn album ‘New York’ (1989, zijn meest samenhangende en constante soloplaat en voor mij ook zijn beste), dat je het kon luisteren zoals je een roman leest. De nummers zijn de verschillende hoofdstukken.

Ik dacht hieraan toen ik las wat Wilmie Geurtjens (op de site van de UCK) mij had ontlokt, namelijk de uitspraak dat Borsthonger geen roman is voor luie lezers. Later nuanceerde ik dat in: maar wel voor langzame lezers. Maar ook dat is niet de hele waarheid. Net zoals rocker Reed zijn langspeelplaat vol liedjes vergelijkt met een roman vol hoofdstukken, kun je ook het omgekeerde doen. Namelijk een boek vergelijken met een muziekstuk.

Tijdens het schrijven van deze roman was ik mij er geregeld van bewust dat ik te werk ging zoals componisten doen: je schept een compositie, die bestaat uit een opeenvolging van allerlei stukken die verschillen in sfeer, tempo, ritme, toonsoort, thematiek enzovoort. Tussen die stukken bestaan contrasten die maken dat je genoeg variatie ervaart, maar ook verbanden die ervoor zorgen dat je de grote lijn niet uit het oog verliest. Soms probeer ik tot het randje te gaan met het oprekken van de ruimte tussen die verbanden. Andere keren herhaal ik juist bepaalde scènes, handelingen of thema’s om ze steeds vanuit een iets ander perspectief te tonen. Dat perspectief verandert door de handelingen of scènes die je intussen hebt gelezen.

Dit alles nuanceert ook de toepasselijkheid van het citaat van Bacon (1625), zie de foto. Het is namelijk niet zo dat dit boek geschreven is of gelezen wordt in één tempo, in één ritme of toonsoort. Daarin zit juist variatie. Elke lezer leest zoals hij dat gewend is. Maar ik kan wel alvast verklappen dat waar het lezen van de eerste delen sterk lijkt op het verzamelen van scherven, en het verhaal soms meandert en daarmee uitnodigt tot traag lezen, proeven – dat er in deel drie een misschien onverwachte vaart in komt die naar het slot blijft toenemen.

http://www.jacjanssentekst.nl/opkontje-borsthonger/

Wilmie Geurtjens heeft mij namens de Communicatie Kring Utrecht aan de tand gevoeld over dit boek. Daarin onlokt ze mij (onder meer) de uitspraak dat dit 'geen boek voor luie lezers' is. Klopt helemaal, maar intussen is het wel een goed boek voor langzame lezers. Wat natuurlijk niet hetzelfde is. Enfin, blij met deze publiciteit!
Check het interview hier:
https://www.communicatiekring.nl/k/n119/news/view/6640/1602/borsthonger-geen-boek-voor-luie-lezers.html