Vorige week verscheen het advies Financiering van Cultuur van de Raad voor Cultuur. In dit advies, dat belangrijke input vormt voor de uitgangspuntenbrief die minister Van Engelshoven dit voorjaar richting de Tweede Kamer stuurt, worden een aantal aanbevelingen gedaan over de toekomstige financiering van ons cultuurstelsel.
Hoewel deze aanbevelingen niet vernieuwend zijn, is het wel goed dat er een advies van de Raad ligt over financiering van cultuur; dit maakt duidelijk dat de huidige minister hier belang aan hecht. Daarnaast zie ik in het advies een erkenning van het pionierswerk van voordekunst; drie van de vijf aanbevelingen sluiten direct aan op onze doelstellingen. Toch wil ik bij deze aanbevelingen nog een aantal kanttekeningen aanbrengen, in de hoop dat dit resoneert in het toekomstig cultuurbeleid.
De vijf aanbevelingen uit het advies ‘Financiering van Cultuur’:
1. Richt een landelijk investeringsfonds voor cultuur in dat aansluit op regionale initiatieven en bestaande structuren
2. Zorg voor verbeterde bestuurlijke beleidsafstemming en benutting van het creatieve potentieel
3. Stimuleer het geven aan cultuur
4. Onderzoek en ontwikkel fiscale instrumenten
5. Zorg voor ‘capacity building’ en kennisdeling
voordekunst is nog steeds actueel: drie van de vijf aanbevelingen sluiten direct aan op onze doelstellingen.
Toen ik in 2009 vanuit het Amsterdams Fonds voor de Kunst aan de slag ging met manieren om ondernemerschap te stimuleren, dacht ik in eerste instantie aan een financieel instrument naast (of als aanvulling op) subsidies. Een investeringsfonds leek mij wel wat.
Al vrij snel werd ik door enkele experts uit deze droom geholpen: voor een cultureel investeringsfonds was de tijd, na het debacle met PAKC, nog niet rijp. Hopelijk is de sector nu wel klaar voor een investeringsfonds. Het succes hiervan valt of staat echter met de uitwerking ervan én de begeleiding van aanvragers.
Mijn onderzoek in 2009 leidde me richting crowdfunding. In eerste instantie zag ik dit niet als financieringsinstrument, maar als middel om meer draagvlak te genereren voor kunst en cultuur: doneren met als doel meer betrokkenheid genereren. Dat werkt. De website voordekunst.nl is nu ruim acht jaar ‘online’ en er hebben meer dan 215.000 donateurs € 21 miljoen gedoneerd. Vanuit voordekunst stimuleren we het ondernemerschap bij makers en willen we het draagvlak voor kunst en cultuur vergroten. Dit doen we door geven te stimuleren en makers en instellingen te ondersteunen bij het opzetten en uitvoeren van crowdfunding campagnes.
De actuele cijfers van voordekunst begin maart 2019
Doneren met als doel meer betrokkenheid genereren. Dat werkt.
Stimuleer het geven aan cultuur
Natuurlijk moet geven aan cultuur gestimuleerd worden. De manier waarop is echter nog wel een uitdaging. In de zomer van 2018 heeft voordekunst aan Noha gevraagd te onderzoeken of een landelijke geefcampagne voor cultuur haalbaar is. Conclusie: je kunt geven aan cultuur vrijwel niet algemeen stimuleren, zie hiervoor ook de campagne Cultuur, Daar geef je om. Het publiek (de crowd) geeft niet aan een algemene boodschap, maar aan concrete campagnes of personen.
Geven kan het beste gestimuleerd worden door bestaande initiatieven beter te faciliteren. Zij moeten uiteindelijk de geefvraag stellen. Het ministerie heeft hiervoor een interessant instrument: subsidie. Zo werkt voordekunst al jaren samen met verschillende fondsen en overheden in een matchfunding constructie. Een deel van de het benodigde bedrag wordt door een fonds of overheid toegekend op voorwaarde dat het restant via particuliere donaties komt. Dit werkt: het stimuleert makers, het ontlast het betreffende fonds of de overheid, omdat de administratie en afwikkeling via voordekunst wordt gedaan én het stimuleert geven: in 2018 leverde elke euro subsidie € 4,22 uit de crowd op. Met meer matchfunding neemt ook het aantal particuliere donaties toe. Win-win!
Matchfunding stimuleert makers, het ontlast het fonds of de overheid, én het stimuleert geven.
Onderzoek en ontwikkel fiscale instrumenten
Het prettig dat er een geefwet is waarin geven aan cultuur extra aftrekbaar kan zijn, maar het is lastig om dit vanuit de overheid te stimuleren; het effect is lastig meetbaar en de geefwet heeft betrekking op een klein deel van de giften aan slechts een beperkt deel van de sector. Degenen die buiten de boot vallen binnen zijn individuele makers en collectieven die geen ANBI-status kunnen krijgen.
Het extra promoten van de geefwet zouden instellingen en organisaties zelf kunnen doen. Vanuit het Ministerie ligt er mijns inziens een opdracht om de ANBI-status ook van toepassing te kunnen laten zijn op projecten van makers en collectieven die wel degelijk een publiek betrekken. Op die manier is de geefwet voor een groter deel van de sector relevant en kan deze ook bij een breder publiek onder de aandacht gebracht worden.
Zorg voor ‘capacity building’ en kennisdeling
Je kunt het geven stimuleren, maar uiteindelijk moet de vraag wel gesteld worden. Dat is onze ervaring na acht jaar crowdfunding. En deze vraag moet wel vanuit de ontvanger gesteld worden. Daarom zetten we vanuit voordekunst stevig in op begeleiding. Geen enkele campagne komt zomaar online. We checken alle plannen op haalbaarheid, hebben een online academie en geven zeer regelmatig workshops en presentaties. Met succes; het slagingspercentage lag in 2018 op 83%. Dat is uniek. Onze huidige focus ligt op het vasthouden en uitbreiden van de groep particuliere donateurs. Dit is namelijk een grote meerwaarde van crowdfunding en hier ligt nog een behoorlijke uitdaging, want lang niet iedere maker onderhoudt het contact met zijn donateurs.
Hoe meer instellingen ervaring opdoen met crowdfunding, des te meer er zullen volgen en des te meer er gegeven gaat worden.
Daarnaast valt het me op dat juist gevestigde instellingen nog weinig aan crowdfunding doen. Een recente rondgang maakt duidelijk dat zij wel geïnteresseerd zijn, maar bepaalde kennis missen en ook de mankracht niet hebben om een campagne uit te voeren. Als dit daadwerkelijk de reden is, dan zou er vanuit het ministerie gewerkt kunnen worden met bijvoorbeeld vouchers waarmee instellingen tijdelijk expertise inhuren. Ook zou het een voorwaarde kunnen worden voor meerjarige financiering om crowdfunding structureel op te nemen in de financieringsmix. Hoe meer instellingen ervaring opdoen met crowdfunding, des te meer er zullen volgen en des te meer er gegeven gaat worden.
Het financieringsadvies van de Raad voor Cultuur komt niet als een verrassing. Het blijft de vraag of de tijd (en de sector) rijp zijn voor een investeringsfonds. Maar het vergroten van het ondernemerschap en stimuleren van het geven aan cultuur, daar kan haast niemand iets tegen hebben. In 2010 is voordekunst mede mogelijk gemaakt door een eenmalige bijdrage uit de Regeling Innovatie Cultuuruitingen van OCW. Voordekunst heeft zich als pionier kunnen bewijzen en verankering in het cultuurbeleid kan juist nu werken als vliegwiel om een nog grotere groep makers, instellingen en donateurs te bereiken. Samen maken we het mogelijk dat meer kunst er komt.
Nu bijdragen aan cultuur?
Zie hier welke campagnes op dit moment een bereoep doen op de crowd.
