MAS - Restauratie Japans kamerscherm

De jongeren van MAS in Jonge versterken al jarenlang de museumwerking van het MAS. Zij werpen een frisse blik op het museum en maken het aantrekkelijk voor het jongere publiek door onder andere het organiseren van evenementen. Achter MAS in Jonge Handen zitten natuurlijk een aantal gezichten. Eén van deze gezichten is Maria.

Sinds juli 2015 versterkt Maria de jongerenploeg van MAS in Jonge Handen. Werken als vrijwilliger in het MAS past perfect bij haar persoonlijkheid. “Ik ben een enthousiaste en energieke ziel die graag reist, danst, kookt en eet. Je kan mij altijd terugvinden op een zonnig terrasje of ergens in een stille ruimte, starend naar de mooiste kunstwerken. Wat dacht ik van MAS in Jonge Handen? Super vet. Een jongerenteam dat achter de schermen van een museum mag rondlopen én toffe evenementen organiseert, daar wil ik deel van uitmaken.”.

MASked, het gemaskerd feestevenement in het museum, is voor vele jongeren een hoogtepunt in het MAS, ook voor Maria: “MASked is voor mij steeds het hoogtemunt van MAS in Jonge Handen. Het is fijn om te zien hoe het team samenwerkt en het beste van probeert te maken. Niet alleen naar andere jongeren toe om hen dé avond van hun leven te bezorgen, maar ook naar elkaar toe. Zo steken we elkaar een hart onder de riem en genieten we zelf van een topavondje, ook al zijn we aan het werk. Hierdoor voelt het niet aan alsof we aan het werken zijn, maar eerder een toffe avond onder vrienden aan het beleven zijn.”.

De jongerenploeg heeft al veel bereikt, maar blijft ook steeds dromen van nieuwe dingen… zoals bijvoorbeeld een rooftop zomerbar? “Het zotste wat ik nog zou willen doen met MAS in Jonge Handen is een zomerbar openen op het dak. Er is ooit een live dj-set geweest op het dak van het MAS, en dat was zo’n succes dat ik het zeker nog een keertje wil meemaken. Maar het allerzotste is toch wel onze eigen expo op poten zetten, dus mijn MAS in Jonge Handen avontuur kan niet meer stuk.” vertelt Maria.

Het Japans kamerscherm kan na de restauratie getoond worden in die eigen expo, Instinct. “Instinct is energiek, verrassend, beestig, rebels en speels. Het is een expo die iedereen, jong en oud, raakt en weet te boeien. Ik hoop dat het de bezoekers verrast en laat zien wat de jongerenwerking van het MAS in petto heeft.” weet ze te vermelden.

Kamerschermen zijn vandaag het meest gekend als schutten waar iemand zich achter kan omkleden, maar het kamerscherm kent een lange geschiedenis die honderden jaren teruggaat in de tijd.

Huizen en tempels uit in de klassieke Japanse architectuur hadden, behalve de buitenmuren, zeer weinig vaste muren. De binnenwanden die de ruimtes van elkaar scheidden waren vaak losse, beweegbare schuifdeuren die bestonden uit een houten raam dat was opgevuld met lagen papier of houten panelen. Daarmee konden de bewoners de ruimte indelen op verschillende manieren. Extra opvouwbare schermen zorgden voor meer gezelligheid en privacy. Deze eerste opvouwbare kamerschermen werden in de 8eeeuw uit China en Korea ingevoerd. Zowel het ééndelige paneel, dat gevat zat in een raam en in een sokkel geplaatst werd, als het meerdelige scherm waren toen populair in Japan.

De oudstemeerdelige Japanse schermen werden aan elkaar gebonden met lederen of zijden koorden. Elk paneel vormt een apart schilderij. Na verloop van tijd werden de technische middelen beter. Men ging de panelen verbinden door papieren scharnieren. Hierdoor kregen de kamerschermen een accordeonpatroon. Deze innovatie was mogelijk door het vervaardigen van een sterke en hoogwaardige soort papier.

Het tweedelige kamerscherm van de Japanse kunstenaar Unkoku Toyo (1612-1668) is sinds 2005 onderdeel van de etnografische collectie. Het object dateert uit de vroege Tokugawaperiode (1612-1867). Op het kamerscherm wordt een krachtige, uit de golven opspringende draak voorgesteld.

De symboliek van de draak

In Japan werd de draak altijd voorgesteld met drie klauwen. Het schilderij op dit kamerscherm is van hoge kwaliteit en straalt een intense energie uit. De draak heeft een grote expressieve kracht en krijgt een dramatisch karakter door de donkere schaduwvorming rondom. De grote klauwen en de voorstelling van de voorpoot drukken een intens gevoel uit. De draak wordt in het Verre Oosten echter niet als afschrikwekkend gezien. Het dier is verbonden met de vruchtbaarheidssymboliek. De draak bracht regen en is daarom het symbool van voorspoed en geluk. De uitdrukking van het dier op dit werk heeft iets weg van een oud en vriendelijk man. Draken in deze stijl worden vaak ‘lachende draken’ genoemd. De draak is een dier dat ontsproten is aan de verbeelding van de mens. Unkoku Toyo kon in dit werk zijn fantasie dan ook de vrije loop laten. De compositie van het kamerscherm is diagonaal opgebouwd met het zwaartepunt links bovenaan. Het opspattende water vormt een antwoord op de draak en is het lichtpunt van het schilderij.

De draak is een samengesteld dier. Japanse en Chinese encyclopedieën beschrijven het als een dier met de kop vaneen kameel, de horens van een hert, de ogen van een haas, de oren van een koe,de nek van een slang, de buik van een pad, de schubben van een karper en de klauwen van een havik. De draak, samen met de tijger, had een diepgaande betekenis in de Chinese natuursymboliek. Zenvolgelingen beschouwden ze als een beeld voor de natuurkrachten die het universum beheersen. De draak werd afgebeeld op kamerschermen en deuren van de Zenkloosters en werd gezien als voorstelling van de mysteries die Zenboeddhisten moesten doorgronden. Het onderwerp verspreidde zich echter ook ver buiten de Zengemeenschap. Zo was de draak in de militaire gemeenschap een symbool van kracht en vitaliteit.

Wie was Unkoku Toyo

Unkoku Toyo was de kleinzoon van kunstenaar Unkoku Togan. Hij leefde als hoofd van de familie in de voormalige Japanse provincie Bizen en was tijdens zijn leven een beroemd schilder. Unkoku Toyo was een eclectisch kunstenaar en kreeg tot tweemaal toe een belangrijkeonderscheiding voor zijn werk. Hij ontving de Hokkyo of Brug van de Wet, de laagste eervolle geestelijke graad, en de Hogen of Oog van de Wet, de tweede eervolle geestelijke graad. Deze onderscheidingen werden aanvankelijk uitsluitend aan geestelijken gegeven. Later kwamen daar ook boeddhistische beeldhouwers en schilders bij. Zijn stijl ligt in de lijn van Sesshu, maar ook Kano- en Tosa-invloeden zijn terug te vinden.